Szkoła naszych oczekiwań i marzeń, potrzeb, projekcji i działań od A do Ż

Recenzja w publikacji Konspekt (2/2005) Pismo Akademii Pedagogicznej w Krakowie
Marian Śnieżyński

W początkach 2005 r. ukazała się najnowsza publikacja Czesława Banacha: Szkoła naszych oczekiwań i marzeń, potrzeb, projekcji i działań od A do Ż. Jest to książka niezwykła. Mimo szczupłej ilości stron (25 s.) zawiera ona ogromne bogactwo treści, skondensowanych w lapidarnych, niemal encyklopedycznych hasłach, skierowanych zarówno do teoretyków, jak i praktyków dydaktyki, a szczególnie do tych, którym leży na sercu dobro naszej edukacji, którzy marzą o szkole demokratycznej i dialogowej, o szkole nowoczesnej, efektownej i przyjaznej. Publikacja składa się z dwóch części: krytycznej i postulatywnej. W pierwszej zawarta jest próba odpowiedzi na kluczowe pytanie: czym jest i jaka jest polska szkoła?  Odpowiedź autora jest krytyczna, ale - jak dowodzą jego badania - niezwykle trafna. Badacz stwierdza, iż mimo wielu prób jej reformowania , choćby zmian wprowadzonych w ostatnich latach, nasza oświata nadal nie nadąża ani za charakterem i temperamentem zmian społecznych, gospodarczych bądź kulturowych, ani za potrzebami, prawami i powinnościami młodzieży. W dalszym ciągu dominuje funkcja kształcąca zamiast, na przykład, wychowaczo-opiekuńczej czy resocjalizacyjnej. Nadal daje o sobie znać słabość nauk o wychowaniu, które nie koncentrują się dostatecznie mocno i zdecydowanie na problematyce wartości i postaw. Obecny system kształcenia i doskonalenia nauczycieli pozostawia zatem wiele do życzenia. Po tej krytyce, jakże uzasadnionej, autor posuwa się w tezach krok dalej, podejmując wyzwanie szukania odpowiedzi na pytanie: co robić, by było lepiej - i zarazem - jaka powinna być szkoła XXI w.? Odpowiedź na to pytanie odnajdujemy już w drugiej części książki. To właśnie tutaj z powodzeniem można by zauważyć niezwykłość i fenomen recenzowanej publikacji. Celność i lapidarność, synteza i nadzwyczajna kondensacja myśli o szkole XXI w., została ujęta w około 200 cech i zadań, naszych oczekiwań i marzeń, projekcji i działań.
   Każda z umieszczonych przez autora myśli "od A do Ż", może stać się odrębnym tematem szczegółowych rozważań i analiz, dyskusji a nawet polemik. Każde z zadań może być przedmiotem odrębnych badań empirycznych. Mimo takiej ich mnogości wszystkie one koncentrują się wokół jednej myśli przewodniej, którą jest wartość i jakość człowieka. Profesor Czesław Banach podkreśla bardzo mocno, iż bez przyjęcia określonych ideałów, wartości uniwersalnych i reguł życia nie będzie możliwa jakościowa zmiana szkoły.
   Na koniec pragnę przytoczyć przynajmniej po jednym z określeń, odpowiadającym każdej literze alfabetu, które winny wytyczyć kierunek naszej szkoły. Zdaniem autora szkoła powinna być: autonomiczna, budująca, ciekawa, dbająca, etyczna, fachowa, gospodarna, humanitarna, interesująca, jednocząca, komplementarna, ludzka, łagodząca, mądra, nagradzająca, obiektywna, patriotyczna, resocjalizująca, służąca, środowiskowa, twórcza, upodmiotowiona, wychowująca, zdrowa, życzliwa.
   Polecam gorąco tę publikację zarówno studentom sposobiącym się do zawodu nauczycielskiego, wszystkim pedagogom, jak i nauczycielom akademickim.

Recenzja w publikacji Lider (5/2005) Promocja zdrowia, kultura zdrowotna i fizyczna
Zbigniew Cendrowski

Dynamicznie narastający strumień informacji i propozycji systemów wartości atakuje umysłu i "dusze" dzieci i młodzieży ze wszystkich stron. Klasyczne ośrodki wychowawcze: rodzina i szkoła z różnych powodów nie są w stanie poświęcić wychowaniu tyle czasu i uwagi by tę różnorodność informacji i propozycji zachowań porządkować, w większości też ulegają ideologii wyścigu szczurów. Zwiększa się rozbieżność między wymogami nowoczesnej pedagogiki a codzienną praktyką szkolną. W takiej chwiejnej sytuacji wielce przydatne może okazać się przypomnienie fundamentalnych zasad jakimi powinna kierować się szkoła. Profesor Czesław Banach znakomicie wybrał i przypomniał - a właściwie nowatorski zdefiniował - owe zasady w hasłach - zasadach, odpowiadających na pytanie: Jaka powinna być szkoła naszych marzeń? A więc powinna być np. aksjologiczna, alternatywna, demokratyczna, dostępna, funkcjonalna, etyczna, humanitarna, inicjatywna, kompensacyjna, konkurencyjna, liberalna, mądra, nagradzająca, obiektywna, opiekuńcza, otwarta, radosna, skuteczna, sprawiedliwa, twórcza, taktowna, wychowująca, wymagająca, wyrównawcza, zdrowa, życzliwa - to tylko kilkanaście wybranych spośród 183 przymiotnikowych definicji. Uważna lektura tych oczywistych ale często zapominanych lub zaniedbywanych zasad może być inspirująca i krzepiąca. Szkoła - z tym się zgodzimy - nie może wszystkiego, może jednak dostatecznie dużo aby było to przedmiotem naszej nieustannej troski o jej pozycję w społeczeństwie. Dziękujemy Ci profesorze za tę oryginalną i niezwykle pożyteczną lekturę.